Επικαιρότητα

 Χερσόνησος, 26/03/2014 

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ  ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ  ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Έρευνες Λιανικού Εμπορίου (Μέρος Β’)

 & Βιοτεχνικής Παραγωγής Δήμου Χερσονήσου

- Συγκριτική Διερεύνηση -

Τουριστική Περίοδο 2012

Κύρια ευρήματα ερευνών:

• Κυριαρχία εισαγόμενων προϊόντων στα τουριστικά καταστήματα
• Ασθενής σύνδεση εγχώριας βιοτεχνικής παραγωγής με τουριστική αγορά

Στα πλαίσια της έρευνας με τίτλο : «Διερεύνηση του ρόλου του τουρισμού στην παραγωγική δομή και οικονομία του Δήμου Χερσονήσου με βάση τη προσέγγιση των Περιφερειακών Δορυφόρων Λογαριασμών Τουρισμού», που διενεργήθηκε κατ’ ανάθεση του Δήμου Χερσονήσου από το Εργαστήριο Ερευνών και Δορυφόρων Λογαριασμών Τουρισμού (Ερ.Ε.Δο.Λο.Τ) του Πανεπιστημίου Πατρών, ανακοινώνονται τα ακόλουθα :

Για τις ανάγκες της ανωτέρω έρευνας διεξήχθησαν εντός των διοικητικών ορίων του δήμου Χερσονήσου και κατά την τουριστική περίοδο 2013 επιμέρους κλαδικές μελέτες σε επιλεγμένους κλάδους λιανικού εμπορίου και βιοτεχνίες. Βασικός σκοπός των εν λόγω ερευνών αποτέλεσε η συσχέτιση των ζητούμενων ποσοτήτων στα εμπορικά καταστήματα (έρευνα λιανικού εμπορίου) με την παραγωγή τουριστικών και άλλων ειδών (έρευνα βιοτεχνικής παραγωγής), στα πλαίσια μιας συγκριτικής διερεύνησης μεταξύ προσφοράς (παραγωγή + εισαγωγές) και ενεργοποιούμενης λόγω τουρισμού ζήτησης.

Η έρευνα Λιανικού Εμπορίου επικεντρώθηκε σε καταστήματα του εξεταζόμενου Δήμου η κύρια δραστηριότητα των οποίων υπάγεται στους ακόλουθους κλάδους λιανικού εμπορίου:

-        Ενδυμάτων

-        Υποδημάτων / δερμάτινων ειδών / ειδών ταξιδιού

-        Αθλητικών ειδών

-        Ειδών δώρων

-        Αναμνηστικών ειδών και ειδών λαϊκής τέχνης

-        Ρολογιών και κοσμημάτων

-        Τροφίμων και ποτών (με ειδίκευση στα παραδοσιακά – Κρητικά προϊόντα)

Η επιλογή των κλάδων έγινε με βάση τα είδη των καταστημάτων που κυριαρχούν στους εμπορικότερους δρόμους των πλέον τουριστικών περιοχών του Δήμου (οικισμοί Χερσονήσου, Μαλίων και Σταλίδας).

Αντίστοιχα, οι βιοτεχνίες που ερευνήθηκαν εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Χερσονήσου και εμφανίζουν τις ακόλουθες δραστηριότητες :

-        Κατασκευή κεραμικών ειδών οικιακής χρήσης και κεραμικών διακοσμητικών ειδών

-        Κατασκευή μαχαιριών (εκτός των μαχαιριών για μηχανές) και ψαλιδιών και λεπίδων τους

-        Κατασκευή ειδών ένδυσης, εκτός από γούνινα ενδύματα

-        Κατασκευή δερμάτινων ειδών και ειδικότερα υποδημάτων και τσαντών

-        Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών και ειδικότερα ύφανση υφασμάτων από συνθετικές ασυνεχείς ίνες, βαμβακερών υφασμάτων καθώς και κατασκευή τραπεζομάντιλων και πετσετών φαγητού

-        Κατασκευή αγαλματιδίων και άλλων ειδών διακόσμησης

Τα κύρια είδη των αγαθών που καταγράφηκαν κατά την διάρκεια της έρευνας στα καταστήματα λιανικού εμπορίου του Δήμου κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

-        Είδη ένδυσης (παντελόνια, μπλουζάκια κλπ - πλην γουναρικών)

-        Είδη υπόδησης (παπούτσια δερμάτινα, συνθετικά, παντόφλες)

-        Αξεσουάρ (τσάντες, καπέλα, ζώνες, γυαλιά ηλίου, ψευδοκοσμήματα κλπ)

-        Κοσμήματα (από χρυσό, ασήμι, ρολόγια αξίας)

-        Tρόφιμα & ποτά (ελαιόλαδο, μέλι, γλυκίσματα, βότανα, κρασί κλπ)

-        Αναμνηστικά (κεραμικά, αγαλματίδια, κρητικά μαχαίρια κλπ)

-        Καλλυντικά και είδη καλλωπισμού (σαπούνια, κρέμες προσώπου, αρώματα κλπ)

-        Υφαντά – Κεντητά (τραπεζομάντηλα, πετσέτες, πουγκιά)

-        Είδη ταξιδιού (βαλίτσες, σακίδια ταξιδιού)

Στις εν λόγω κατηγορίες περιλαμβάνονται συνολικά περίπου 50 είδη αγαθών ανεξαρτήτως αξίας, για τα οποία επιχειρήθηκε η εκτίμηση της συνολικά ενεργοποιούμενης ζήτησης από τον τουρισμό, λαμβάνοντας υπόψη το μερίδιο επί του τζίρου των καταστημάτων που αναλογεί στην κατανάλωση των τουριστών (τουριστική αναλογία επί των συνολικών πωλήσεων ανά κατάστημα του δείγματος).

Βάσει των ευρημάτων της Έρευνας Λιανικού Εμπορίου η πλειονότητα των προϊόντων που διακινούνται στα εξεταζόμενα εμπορικά καταστήματα του Δήμου Χερσονήσου αποτελούν εισαγωγές από τρίτες χώρες. Η συνολικότερη εικόνα απεικονίζεται στον ακόλουθο συγκεντρωτικό πίνακα & διάγραμμα. Σημειώνεται ότι η στήλη «απροσδιόριστης προέλευσης» αφορά σε ποσότητες για τις οποίες ο προμηθευτής του εμπορεύματος ήταν εγχώριος (Κρήτης ή λοιπής χώρας), ωστόσο δεν υπήρχε επίγνωση της γεωγραφική προέλευσης του προϊόντος. Επιπρόσθετα, προϊόντα με εισαγόμενη πρώτη ύλη αλλά εγχώρια επεξεργασία λογίζονται ως εγχώρια προϊόντα.

Πίνακας 1: Γεωγραφική Προέλευση ανά Κατηγορία Προϊόντων Λιανικού Εμπορίου

Επισημαίνεται ότι το υψηλό ποσοστό απροσδιόριστης προέλευσης στα ενδύματα προέρχεται κυρίως από μη εξειδικευμένα καταστήματα ενδυμάτων (π.χ. καταστήματα με είδη δώρων). Γενικότερα, πολλά είδη αγαθών συναντώνται ως εμπόρευμα σε διαφορετικά είδη καταστημάτων που δεν εξειδικεύονται απαραιτήτως σε αυτά.

Όπως εύληπτα απεικονίζεται στο παραπάνω πίνακα και διάγραμμα, οι εισαγωγές από τρίτες χώρες έχουν την απόλυτη πλειοψηφία στις 7 από τις 9 κατηγορίες προϊόντων. Κυρίαρχη παρουσία στο μερίδιο των εισαγωγών καταλαμβάνουν οι Νότιες & Νοτιοανατολικές χώρες της Ασίας, όπου η Κίνα κατέχει μια δεσπόζουσα θέση σε όλες σχεδόν τις κατηγορίες. Χαρακτηριστικό αποτελεί το γεγονός ότι τουριστικά είδη όπως υφαντά/κεντητά και αναμνηστικά (κεραμικά, αγαλματίδια, μαγνητάκια), πολλά εκ των οποίων απεικονίζουν παραδοσιακές παραστάσεις, τοπία και συμβολισμούς τοπικούς - εθνικούς, αποτελούν προϊόντα εισαγωγής. Ακόμα και στην περίπτωση των κρητικών μαχαιριών εντοπίστηκε ένα ποσοστό της τάξης του 3% προερχόμενο από τρίτες χώρες ενώ δεν προσδιορίστηκε η προέλευση για άλλο ένα 6% περίπου επί της συνολικής προσφερόμενης ποσότητας.

Η κατηγορία των αγροτοδιατροφικών προϊόντων σε καταστήματα με παραδοσιακά είδη (λάδι, ελιές, μέλι, βότανα, κρασιά κ.λ.π.) αποτελούν εξαίρεση στις επικρατούσες συνθήκες της αγοράς (84,7% κρητικής προέλευσης) με αμελητέες εισαγωγές στα είδη των ξηρών καρπών και των μειγμάτων μαγειρικής. Αισθητή παρουσία της κρητικής παραγωγής εμφανίζεται επίσης στην κατηγορία των καλλυντικών και ειδών καλλωπισμού (40,7%), καθώς και στα είδη υπόδησης (26,4%) κυρίως λόγω της εγχώριας παραγωγής δερμάτινων σανδαλιών από βιοτεχνίες που εδρεύουν στον Δήμο Χερσονήσου.

Άξιο αναφοράς, υπό το πρίσμα μιας πολιτικής με επίκεντρο την σύνδεση της τουριστικής κατανάλωσης με την εγχώρια παραγωγή, με στόχο την μεγιστοποίηση των πολλαπλασιαστικών επιδράσεων της τουριστικής δαπάνης στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, στην προστιθέμενη αξία και στην απασχόληση της τοπικής και περιφερειακής οικονομίας, αποτελεί το γεγονός ότι πλήθος αντίστοιχων προϊόντων παράγονται εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου και ιδιαίτερα στο Βιοτεχνικό Πάρκο Ανώπολης (ΒΙΟΠΑ).

Στα πλαίσια της Έρευνας Βιοτεχνικής Παραγωγής  εξετάστηκε η παραγωγική δραστηριότητα 9 εκ των σημαντικότερων βιοτεχνικών μονάδων που εδρεύουν στον Δήμο, εκ των οποίων 6 διαμορφώνουν τον κύριο κορμό (από 40% έως 100%) της βιοτεχνικής παραγωγής ολόκληρης της περιφέρειας στα είδη που παράγουν.

Βάσει των στοιχείων που συλλέχθηκαν εμφανίζεται υψηλός βαθμός εξάρτησης από τον τουρισμό, καθότι ο ετήσιος κύκλος εργασιών των 8 εκ των 9 βιοτεχνιών προέρχεται από αυτόν μέσω τρίτων σημείων πώλησης (καταστήματα λιανικού εμπορίου) κατά 80% με 100%. Ωστόσο η παρουσία των προϊόντων τους σε εμπορικά καταστήματα του Δήμου εμφανίζεται στην πλειονότητά τους ιδιαίτερα περιορισμένη με εξαίρεση ορισμένα είδη που εμφανίζουν πλειοψηφική ή αισθητή παρουσία στο είδος τους. Ειδικότερα, το 54% των ειδών που παράγουν οι βιοτεχνίες που ερευνήθηκαν, σύμφωνα με όσα δηλώθηκαν βάσει γνώσεων και εμπειρίας των βιοτεχνών, έχουν αμελητέο (< 1%) έως 5% μερίδιο στην αγορά του Δήμου Χερσονήσου, ενώ μόλις ένα 18% των παραγόμενων ειδών είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και ξεπερνά το 80% ως μερίδιο επί της συνολικής προσφοράς του είδους τους σε επίπεδο Δήμου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Δήμος Χερσονήσου αποτελεί τον κυριότερο τουριστικό προορισμό της Κρήτης, συγκεντρώνοντας με βάση τα επίσημα στοιχεία το 35% των διανυκτερεύσεων σε ξενοδοχειακά καταλύματα της Περιφέρειας, ενώ παράλληλα συγκεντρώνει την σημαντικότερη βιοτεχνική παραγωγή στην οικονομική επικράτεια του νησιού. Ωστόσο με βάση τα ανωτέρω στοιχεία αποτυπώνεται μια δυσανάλογη σχέση μεταξύ της βιοτεχνικής παραγωγής πλήθους τουριστικών ειδών και της τουριστικής τους ζήτησης εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου, γεγονός που καταδεικνύει μια ασθενή σύνδεση με την τοπική τουριστική αγορά αλλά και σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης των εν λόγω κλάδων.

Άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός ότι το Σωματείο Λαϊκής & Σύγχρονης Τέχνης Ηρακλείου – Λασιθίου – Ρεθύμνου  ο «ΔΑΙΔΑΛΟΣ», με έτος ίδρυσης το 1986, απαριθμούσε περίπου 200 μέλη το 1987, ενώ σήμερα έχουν περιοριστεί σε λιγότερα από 55. Σύμφωνα με το σωματείο, καταλυτικός παράγοντας στην εξέλιξη αυτή έχει αποτελέσει η εισβολή των προϊόντων εισαγωγής (κυρίως κινέζικων) κατά τα τελευταία 10 χρόνια, με αποτέλεσμα την δραστική συρρίκνωση της βιοτεχνικής παραγωγής της Κρήτης.

Βάσει των επικείμενων ερευνών κύριες αιτίες της γενικότερης αποσύνδεσης της βιοτεχνικής παραγωγής με την τουριστική αγορά αποτελούν:

• Ο έντονος ανταγωνισμός αρκετών προϊόντων εισαγωγής σε επίπεδο κόστους.
• Η αδυναμία κάλυψης των επιπέδων ζήτησης από την υφιστάμενη κλίμακα παραγωγής.

Οφείλει να ληφθεί υπόψη ότι η πτωτική πορεία της μέσης τουριστικής δαπάνης ανά ταξίδι, που σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος έχει υποχωρήσει σταδιακά σε επίπεδο χώρας κατά την τελευταία 8ετία κατά 17,4% (από 746 € το 2005 στα 616 € το 2012), θεωρείται ο κύριος λόγος για την στροφή αρκετών εμπόρων σε φθηνά εμπορεύματα εισαγωγής. Η πτωτική αυτή τάση αποτυπώθηκε και στα πλαίσια της εν λόγω έρευνας ως προς την μέση αξία ανά αγορά (μέση αξία απόδειξης) μεταξύ 2012 και 2013 για την πλειονότητα των εξεταζόμενων κλάδων λιανικού εμπορίου του Δήμου Χερσονήσου (βλ. Έρευνα Λιανικού Εμπορίου Δήμου Χερσονήσου 2012-2013_Α' Μέρος). Το φαινόμενο αυτό λειτουργεί ενισχυτικά στην περεταίρω υποβάθμισης της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών και τοπικών προϊόντων εν καιρώ οικονομικής συρρίκνωσης. Η στροφή στα εισαγόμενα αποδίδεται σύμφωνα με τους ίδιους τους εμπόρους στην ανάγκη διάθεσης φτηνού εμπορεύματος ώστε να ρευστοποιείται εύκολα, παραβλέποντας συχνά τον παράγοντα της ποιότητας, καθώς και στην επιδίωξή τους για διεύρυνση των περιθωρίων του κέρδους ανά μονάδα προϊόντος υπό συνθήκες μειωμένης αγοραστικής δύναμης των τουριστών. Στην πτωτική πορεία της μέσης τουριστικής δαπάνης έρχεται να προστεθεί η αυξημένη φορολογία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που συρρικνώνει τα ποσοστά καθαρού κέρδους καθώς και ο κορεσμός της τοπικής αγοράς λιανικού εμπορίου (το 84,2% των καταστηματαρχών θεωρεί ότι υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις στην περιοχή που προσφέρουν το ίδιο προϊόν με την δική τους) που οδηγεί αλυσιδωτά σε έντονο ανταγωνισμό τιμών.

Περισσότερα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα, όπως εκτιμήσεις για τις συνολικές ζητούμενες ποσότητες, δείκτες τουριστικής κατανάλωσης ανά κατηγορία αγαθών και γεωγραφική προέλευση ανά επιμέρους αγαθό θα παρουσιαστούν σε ημερίδα που προγραμματίζεται προσεχώς.

Για αποτελέσματα από το πρώτο μέρος της Έρευνας Λιανικού Εμπορίου (ΕΡΕΥΝΑ ΛΙΑΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΔΗΜΟΥ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ 2012-2013_Α’ ΜΕΡΟΣ) όπως επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.hersonisos.gr/municipal/tsacc/tourism-satellite-accounts.html