O Δήμος

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Ένα από τα πιο σημαντικά θέματα στη ζωή μιας οικογένειας αφορά την επικοινωνία, ανάμεσα στα μέλη της. Η ποιότητά της είναι καθοριστική σε κάθε μορφή σχέσης που έχουμε. Ο τρόπος, δηλαδή, που επικοινωνούμε είναι αυτός που μπορεί να λύσει ή/και να δημιουργήσει προβλήματα στις σχέσεις μας με τους άλλους.

Τι είναι επικοινωνία;
Επικοινωνία είναι μια διαδικασία  επαφής, η οποία προϋποθέτει πομπό, δέκτη και μήνυμα. Υπάρχει και όταν δεν την επιδιώκουμε και δεν προϋποθέτει να έχει συνειδητοποιημένο σκοπό και στόχο. Καλύπτει ανθρώπινες ανάγκες και επηρεάζεται από παράγοντες που άλλοτε τη διευκολύνουν και άλλοτε την δυσκολεύουν.

Με ποιους τρόπους επικοινωνούμε;
Αντίθετα με ότι πιστεύουν αρκετοί άνθρωποι, τα λόγια (λεκτική επικοινωνία) είναι μονάχα ένα μέρος της επικοινωνίας. Στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο κομμάτι της αποτελούν τα μη λεκτικά μηνύματα (στάση σώματος, εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες, οπτική επαφή, βλέμμα, τόνος φωνής). Η λεκτική επικοινωνία αναφέρεται στο περιεχόμενο αυτών που λέμε, ενώ η μη λεκτική στα συναισθήματα που έχουμε.

Η ικανότητα για επικοινωνία είναι «χάρισμα» ή κάτι που μαθαίνεται;
Η ανάγκη για επικοινωνία είναι έμφυτη σε όλους μας. Ο τρόπος όμως που επικοινωνούμε με τους άλλους, είναι κάτι που μαθαίνεται και μπορεί να αλλάζει, ανάλογα με το περιβάλλον (οικογενειακό, σχολικό, κοινωνικό) και τις εμπειρίες που αποκτούμε μέσα σε αυτό. Αυτό σημαίνει, ότι όλοι μπορούμε να επικοινωνούμε αποτελεσματικά, όταν καλλιεργήσουμε και αναπτύξουμε αυτή τη δεξιότητα.

Τι δυσκολεύει, όμως, την επικοινωνία μας με τους άλλους;
• Όταν δεν αφήνουμε τον άλλο να ολοκληρώσει τη φράση του
• Όταν δεν έχουμε οπτική επαφή με τον άλλο
• Όταν κατηγορούμε, κρίνουμε, πιέζουμε ή απειλούμε, υψώνουμε την φωνή ή φωνάζουμε, γελάμε με τον άλλο
• Όταν δίνουμε ταμπέλες ( τα παιδιά έχουν την τάση να επαληθεύουν τις ταμπέλες που τους δίνουμε και τους χαρακτηρισμούς που κάνουμε για αυτά)
• Όταν δίνουμε συμβουλές, ενώ δεν μας τις έχουν ζητήσει
• Όταν δεν εκφράζουμε αυτό που πραγματικά μας απασχολεί
• Όταν δεν ξέρουμε τι αισθανόμαστε ή /και δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι αισθάνεται ο άλλος
• Όταν αποσπάται η προσοχή μας.
• Όταν πέφτουμε σε παγίδες... Υπάρχουν, δηλ., κάποιες πεποιθήσεις – μύθοι που δυσκολεύουν την ανθρώπινη επικοινωνία, όπως:

«Αυτό που λέω, είναι αυτό που καταλαβαίνει ο άλλος»
Τα μηνύματα που στέλνουμε δεν είναι κατ΄ ανάγκη αυτά που καταλαβαίνουν οι άλλοι. Οι άνθρωποι μπορεί να μην παίρνουν τις ίδιες εικόνες, να μην δίνουν το ίδιο νόημα σε αυτές και να μην τους δημιουργούνται τα ίδια συναισθήματα. Ο καθένας έχει τα δικά του βιώματα, το δικό του τρόπο που βλέπει τα πράγματα. Κάθε λέξη, κάθε εικόνα σημαίνει διαφορετικά πράγματα για τον κάθε άνθρωπο. Όσο πιο σαφές είναι ένα μήνυμα, τόσο πιο πολλές πιθανότητες έχουμε να καταλάβει ο άλλος αυτό που εννοούμε.

«Αν μ΄ αγαπάς πραγματικά, θα πρέπει πάντα να με καταλαβαίνεις» (ακόμα κι όταν δε μιλάω)
«Με ξέρει, άρα ξέρει και τι αισθάνομαι» ή «Αν με αγαπάς αληθινά θα πρέπει να με καταλαβαίνεις» ή «Πρέπει να θέλεις /νιώθεις αυτό που θέλω/νιώθω εγώ».
Δεν υπάρχουν αυτονόητα, ούτε δεδομένα στην επικοινωνία. Ακόμη κι αν ο άλλος μας αγαπά, δεν μπορεί πάντα να καταλαβαίνει τις ανάγκες και τα συναισθήματά μας- ιδιαίτερα όταν δεν τα εκφράζουμε ξεκάθαρα.

«Μιλάμε μόνο με τις λέξεις»
Με τα λόγια σου λες ένα πράγμα και με τη στάση σου ή με το σώμα σου λες κάτι άλλο. Πολλές φορές στην επικοινωνία μας είναι άλλο αυτό που θέλουμε, άλλο αυτό που εκφράζουμε κι άλλο αυτό που χρησιμοποιούμε.
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στην λεκτική και τη μη λεκτική επικοινωνία, γιατί αλλιώς ο ακροατής αντιμετωπίζει διπλά μηνύματα με αποτέλεσμα να μπερδεύεται.

«Έχουμε καλή επικοινωνία όταν συμφωνούμε, μοιάζουμε και δε συγκρουόμαστε με τον άλλο»
Μερικές φορές θεωρούμε ότι έχουμε καλή επικοινωνία, όταν σκεφτόμαστε, θέλουμε και αισθανόμαστε τα ίδια πράγματα με τον άλλο. Εκτός από το ότι είναι δύσκολο να συμφωνούμε πάντα, η ουσιαστική επικοινωνία επιτυγχάνεται όταν μπορούμε να αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα του άλλου και ταυτόχρονα να εκφράζουμε με ξεκάθαρο τρόπο τις δικές μας ανάγκες.

Τι μπορούμε να κάνουμε έτσι ώστε να έχουμε ουσιαστική επικοινωνία μέσα στην οικογένεια;
Είναι σημαντικό να ξέρουμε πότε να μιλάμε και πότε να ακούμε. Ένας γενικός κανόνας είναι ότι ακούμε όταν ο άλλος έχει να μας πει κάτι σημαντικό για τον εαυτό του και μιλάμε όταν έχουμε ένα σημαντικό για εμάς θέμα.
Η ουσιαστική επικοινωνία επιτυγχάνεται όταν:
• ακούμε πραγματικά τον άλλο και προσπαθούμε να μπούμε στη θέση του για να τον καταλάβουμε
• εκφράζουμε τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα συναισθήματά μας χωρίς θυμό ή ενοχές και
• σεβόμαστε και αποδεχόμαστε τόσο τον εαυτό μας όσο και τον άλλο

Ειδικότερα, σε σχέση με τα παιδιά, οι γονείς είναι εκείνοι που θα τα βοηθήσουν να μάθουν να επικοινωνούν αποτελεσματικά, καθώς είναι πρότυπα και έμπνευση ζωής για εκείνα.

Μερικές ιδέες που μπορεί να διευκολύνουν την επικοινωνία είναι:

-  Τολμήστε να μιλήσετε με τα παιδιά για τα παράπονα τους ή τις δυσκολίες τους
Είναι πάρα πολύ σημαντικό να παίρνετε στα σοβαρά αυτά που απασχολούν τα παιδιά και να προσπαθείτε να τα καταλάβετε

- Αν δυσκολεύεστε να καταλάβετε αυτό που σας λέει ο άλλος, κάντε ερωτήσεις για να το διευκρινίσετε

- Μάθετε να ζητάτε την γνώμη και τις συμβουλές των παιδιών σας για θέματα που αφορούν τη ζωή της οικογένειας

- Μην φοβάστε να μιλήσετε για το πώς αισθάνεστε. Με αυτό τον τρόπο μαθαίνετε και τα παιδιά σας να κάνουν το ίδιο

- Αποφύγετε να μιλήσετε κατά τη διάρκεια μιας διαμάχης ή ενός καυγά. Πιθανόν να πείτε πράγματα που δεν τα εννοείτε ή να πληγώσετε και να πληγωθείτε

- Αποφύγετε να εμπλέξετε τρίτους σε ζητήματα που αφορούν δύο 

- Είναι σημαντικό να είστε ειλικρινής με τα παιδιά σας, όσον αφορά τις δικές σας γνώσεις αλλά και τα δικά σας συναισθήματα. Τα παιδιά μαθαίνουν περισσότερα από αυτά που ζουν και όχι τόσο από αυτά που ακούνε

- Προσπαθήστε να είστε ευέλικτοι με τα προβλήματα που προκύπτουν, αλλά και με το τρόπο που τα αντιμετωπίζετε

- Δείξτε πίστη και εμπιστοσύνη στα παιδιά. Όταν πιστεύουμε ότι τα παιδιά  είναι ικανά, ότι αξίζουν και ότι έχουν καλές προθέσεις τότε βελτιώνουμε τη σχέση μαζί τους, αλλά και την εικόνα που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους

- Βρείτε την κατάλληλη ώρα και τον κατάλληλο τόπο για να συζητήσετε

- Σεβαστείτε το γεγονός ότι το παιδί δεν θέλει να μιλήσει. Δείξτε ότι  θα είσαστε στην διάθεση του όταν το θελήσει

- Μιλήστε και για όλα αυτά που σας κάνουν περήφανη-ο ή σας ευχαριστούν στη σχέση σας με τα παιδιά

- Το να ακούτε τα παιδιά σας, τα κάνει να νιώθουν ότι αυτό που έχουν να πουν έχει σημασία και ότι, αν μη τι άλλο, προσπαθείτε να κατανοήσετε την άποψή τους και να εκτιμήσετε τις δυσκολίες τους.

Επικοινωνώ δημιουργικά όταν εκτιμώ και αποδέχομαι με σεβασμό τα συναισθήματα του άλλου, χωρίς να εξετάζω αν είναι σωστά ή λάθος, και όταν εκφράζω αυτό που πιστεύω με αγάπη, στοργή, ζεστασιά, κατανόηση και σεβασμό.

Πηγή: Κέντρο Πρόληψης Κατά των Ναρκωτικών Νομού Ρεθύμνης www.prolipsis.gr