Βασικά μορφολογικά χαρακτηριστικά
Ο Δήμος Χερσονήσου διαθέτει πλούσιο φυσικό περιβάλλον, όπου συνδυάζει μεγάλους ορεινούς όγκους, πεδιάδες, ποτάμια και φαράγγια δημιουργώντας ένα μοναδικό τοπίο. Ο παραθαλάσσιος χαρακτήρας της περιοχής σε συνδυασμό με τις συνεχείς εναλλαγές του τοπίου και το ιδανικό κλίμα της περιοχής συντελεί στην ύπαρξη και ανάπτυξη πολλών ειδών χλωρίδας και πανίδας.
Ο Δήμος Χερσονήσου είναι ορεινός στο μεγαλύτερο μέρος του αλλά με έντονες αλλαγές στη μορφολογία του. Ο Δήμος απλώνεται από τα βόρεια παράλια του κέντρου της Κρήτης και στο ανατολικό όριο του, απολήγει η Δίκτη, με τις κορυφές (από τα βόρεια προς τα νότια) Αφέντης (1.578μ.), Βιργιωμένο (1.414 μ.), Αφέντης Χριστός (2.141 μ.) και Μαδάρα (1.783 μ.). Μια σειρά από κορυφές στο μέσο περίπου του νομού Ηρακλείου με κατεύθυνση ανατολικά προς δυτικά (Μεγάλη Κορυφή, 777 μ., Μονοδέντρι, 803 μ., Οξύ Κεφάλι, 809 μ., Ντάγα, 732 μ.), ως συνέχεια της Δίκτης και της Ίδης, χωρίζουν το Δήμο Χερσονήσου από το Οροπέδιο Λασιθίου. Η πεδιάδα Ηρακλείου-Μαλίων, βρίσκεται στη βόρεια παραλιακή ζώνη του Δήμου, απλώνεται σε όλο το παράκτιο τμήμα του νομού Ηρακλείου και σε ορισμένα σημεία συνεχίζεται με κοιλάδες στο εσωτερικό. Η χαμηλή πεδινή μορφολογία του Δήμου που χαρακτηρίζει κυρίως τα παράκτια μέρη φτάνει μέχρι τα 200μ. Η μορφολογική ποικιλία του Δήμου, αποτυπώνεται και στις παραλίες του, που ξετυλίγονται κατά μήκος των βόρειων ακτογραμμών αποκαλύπτοντας άλλοτε όρμους και απόκρημνες βραχώδεις ακτές, άλλοτε εκτεταμένες αμμουδιές που έχουν αξιοποιηθεί τουριστικά, άλλοτε ερημικούς και απομονωμένους μέσα στις χαρακιές των βουνών κολπίσκους. Το βόρειο τμήμα του Δήμου αποχετεύουν οι μικροί ποταμοί, Καρτερός και Αποσελέμης, που εκβάλλουν στο Κρητικό πέλαγος. Δυτικά ο Δήμος Χερσονήσου συνορεύει με το Δήμο Ηρακλείου και το Δήμο Αρχανών Αστερουσίων, όπου το φαράγγι του Καρτερού είναι τμήμα ενός ευρύτερου γεωλογικού συμπλέγματος που αποτελείται από τα φαράγγια «Κουνάβων- Αστρακών -Καρτερού», μήκους 21,500 χλμ. περίπου και εντάσσεται στην ευρύτερη περιοχή του Γιούχτα και του φαραγγιού της Αγ. Ειρήνης. Το Φαράγγι του Κρατερού αποτελεί φυσικό όριο που χωρίζει τους τρεις Δήμους ενώ παράλληλα ενώνει τα βόρεια παράλια της Π.Ε. Ηρακλείου, με την ενδοχώρα του. Εκτός από τους μεγάλους ορεινούς όγκους, υπάρχουν μικρότεροι σχηματισμοί οι οποίοι συμπληρώνουν το τοπίο. Αυτοί είναι κυρίως:
- Το Βουνό Έδερη: Πετρώδης γεωλογικός σχηματισμός ασβεστολιθικής σύστασης που δεσπόζει στην πεδινή περιοχή των Κάτω Γουβών. Φιλοξενεί τυπικό φρυγανικό οικοσύστημα πλούσιο σε αρωματικά φυτά, που έχει ωστόσο υποβαθμιστεί από την υπερβόσκηση. Στην κορυφή της Έδερης, που σήμερα βρίσκονται τα ραντάρ της πρώην αμερικάνικης βάσης, μπορεί κανείς να απολαύσει πανοραμική θέα ολόκληρης της παραλιακής ζώνης. Εδώ παλαιότερα υπήρχε πέτρινος πύργος, από τον οποίο οι Χριστιανοί παρατηρούσαν τις επιδρομές των Τούρκων και των Αράβων στην περιοχή.
- Το Κακό Όρος: βουνό ανάμεσα στον οικισμό Κοκκίνη Χάνι και Αμνισό ιδιαίτερης μορφολογίας. Το τοπίο συνδέει το περιαστικό πράσινο, τους ελαιώνες και τους αμπελώνες με το ορεινό τοπίο.
